Doktor ekonomii, wieloletni nauczyciel akademicki, pierwszy minister ds. europejskich wolnej Polski, negocjator polskiego członkostwa w Unii Europejskiej.
Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łodzi. Ukończył studia ekonomiczne na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie następnie uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych. Studia podyplomowe odbył w Centre Européen Universitaire w Nancy we Francji. Od lat 70-tych zajmował się naukowo integracją europejską na Uniwersytecie Łódzkim i w Instytucie Europejskim we Florencji.
Na początku lat 80. był zastępcą rzecznika NSZZ „Solidarność” Ziemi Łódzkiej oraz Sekretarzem Rady Programowej Ośrodka Badań Społeczno-Zawodowych przy łódzkim Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność”. Stworzył i do początku lat 90. kierował Ośrodkiem Badań Europejskich Uniwersytetu Łódzkiego.
W latach 1991 – 1996 był pierwszym ministrem ds. europejskich (pełnomocnik Rządu ds. integracji europejskiej i pomocy zagranicznej po stworzeniu tego urzędu przez premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego).
Jeden z negocjatorów układu stowarzyszeniowego i główny architekt polskiego członkostwa w Unii Europejskiej.
W latach 1997 – 1999 sprawował funkcję wicerektora Kolegium Europejskiego (Brugia, Natolin).
W 1999 był głównym doradcą premiera Jerzego Buzka ds. integracji europejskiej. W latach 2000 – 2001 będąc sekretarzem Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej brał udział w negocjacjach podczas szczytu w Nicei (grudzień 2000).

Jest założycielem Kolegium Europejskiego w Warszawie-Natolinie, którego był wicerektorem (1996-2000), Instytutu Unii Europejskiej w Collegium Civitas w Warszawie, gdzie był dyrektorem (2002-2004) i Instytutu Europejskiego w Łodzi, ośrodków które wykształciły polskie elity do pracy w instytucjach europejskich. Wykładał również na Uniwersytetach w Edynburgu, Grenoble, Lyon, Oxford i Paryżu.
Od 2004 poseł do Parlamentu Europejskiego (PE), gdzie m.in. był jego wiceprzewodniczącym (2004-2007) oraz przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych PE (2007-2009). W latach 2006-2017 był także wiceprzewodniczącym Europejskiej Partii Ludowej.
Od początku swojej działalności w Parlamencie Europejskim stale zaangażowany w politykę zagraniczną, energetyczną i wschodnią Unii Europejskiej. Był inicjatorem powołania Zgromadzenia Parlamentarnego Partnerstwa Wschodniego EURONEST. Konsekwentnie wspiera demokratyczne aspiracje na wschodzie Europy. Jest pomysłodawcą przyznania Nagrody im. Sacharowa osobom szczególnie zasłużonych w walce na rzecz praw człowieka i wolności. Pomysłodawca nazwania imieniem Solidarności alei w Brukseli przy Parlamencie Europejskim.
W obecnej IX kadencji europarlamentu jest członkiem Komisji Spraw Zagranicznych (AFET), Komisji Spraw Konstytucjonalnych (AFCO) oraz uczestniczy w pracach delegacji ds. współpracy Parlamentarnej UE-Kazachstan, UE-Kirgistan, UE-Uzbekistan i UE-Tadżykistan oraz do spraw Stosunków z Turkmenistanem i Mongolią (DCAS).
Autor publikacji naukowych i licznych artykułów na tematy polityki zagranicznej, polityki wschodniej, integracji europejskiej, bezpieczeństwa i obrony oraz bezpieczeństwa energetycznego.
Były przewodniczący Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego; zastępca Przewodniczącego Rady Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (PISM), brukselskiego stowarzyszenia TEPSA oraz Friends of Europe.
Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (2003), Medal Legii Honorowej Francji (2003), Ukraiński Order Zasługi (2006) i Gruziński Order Prezydencki św. George (2013).