Ukończył studia prawnicze w Uniwersytecie Łódzkim (1957-1962). W latach 1962-1965 odbył aplikacja i podjął pracę w Prokuraturze. Ukończył studia doktoranckie w UŁ (1965-1969). Obronił doktorat (1969) i habilitację (1976) w dziedzinie nauk prawnych na tej samej uczelni. Od roku 1990 do dziś zatrudniony jest jako profesor zwyczajny na Uniwersytecie Łódzkim, a od 1997 do 2018 roku także na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Był rektorem Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1990-1996. Prowadził działalność naukową i dydaktyczną w dziedzinie polskiego i europejskiego prawa pracy. Jako visiting professor wykładał na uniwersytetach: we Francji, Kanadzie, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Szwajcarii i Japonii. Jest autorem ponad 190 publikacji naukowych ( w tym kilkudziesięciu w językach obcych).
Członek towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych ( w latach 2009-2012 prezydent International Association for Labour and Social Security Law). Od roku 2008 współprzewodniczący Rady Naukowej Societe Historique et Literaire w Paryżu.
W działalności publicznej pełnił funkcje: przewodniczącego Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich (1990-1996), członka Rady Legislacyjnej przy Premierze RP, członka Papieskiej Rady ds. Świeckich (1996-2006), Konsula Honorowego Francji w Łodzi (1998-2005), przewodniczącego rządowej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy (2003-2007), ministra edukacji narodowej i nauki oraz ministra nauki i szkolnictwa wyższego ( 2005 – 2007).
Odznaczony orderami polskimi (Krzyż Kawalerski i Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski), francuskimi (Chevalier dans l’Ordre national du Mérite, Les Palmes Académiques), japońskim Orderem Wschodzącego Słońca z Gwiazdami, Krzyżem Papieskim Pro Ecclesia et Pontifice, a także Odznaką Honorową m. Łodzi. W roku 1997 uzyskał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Lyon III. Laureat Nagrody m. Łodzi (2011).
W Senacie VIII i IX kadencji był przewodniczącym Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji.
W Senacie X kadencji jest
– wiceprzewodniczącym Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji,.
– członkiem Komisji Nauki, Edukacji i Sportu.
Bezpartyjny.